शिवाजी महाराजांचा पोवाडा - शाहिर: महात्मा ज्योतिबा फुले

शिवाजी महाराजांचा पोवाडा - शाहिर: महात्मा ज्योतिबा फुले

चौक १

कुळवाडी-भूषण पवाडा गातो भोसल्याचा । छत्रपती शिवाजीचा ॥ध्रु०॥

लंगोटयांस देई जानवीं पोषींदा कूणब्याचा । काल तो असे यवनांचा ॥

शिवाजीचा पिता शहाजी पुत्र मालोजीचा । असे तो डौल जहागिरीचा ॥

पंधराशें एकूणपन्नास साल फळलें । जुन्नर तें उदयासी आलें ॥

शिवनेरी किल्ल्यामध्यें बाळ शिवाजी जन्मलें । जिजीबाईस रत्न सांपडलें ॥

हातापायांचीं नखं बोटं शुभ्र प्याजी रंगीलें । ज्यांनीं कमळा लाजिवलें ॥

वरखालीं टिर्याख पोटर्याय गांठी गोळे बांधले । स्फटिकापरि भासले ॥

सान कटी सिंहापरी छाती मांस दुनावलें । नांव शिवाजी शोभलें ॥

राजहौंसी उंच मान माघें मांदे दोंदीलें । जसा का फणीवर डोले ॥

एकसारखे शुभ्र दंत चमकूं लागले । मोतीं लडीं गुंतविलें ॥

रक्तवर्ण नाजूक होटीं हासूं छपिवले । म्हणोन बोबडें बोले ॥

सरळ नीट नाक विशाळ डोळ्या शोभलें । विषादें मृग वनीं गेले ॥

नेत्र तीखे बाणी भवया कमठे ताणीले । ज्यांनी चंद्रा हाटिवलें ॥

सुंदर विशाळ भाळवटी जावळ लोंबलें । कुरळे केंस मोघीले ॥

आजानबाहू पायांपेक्षां हात लांबलेले । चिन्ह गादिचें दिसलें ॥

जडावाचीं कडीं तोडे सर्व अलंकार केले । धाकटया बाळा लेविवलें ॥

किनखाबी टंकोचें मोतीं घोसानें जडलें । कलाबतुचे गोंडे शोभले ॥

लहान कुंची पैरण बिरडी बंद लावले । डाग लाळीचे पडलेले ॥

हातापायांचे आंगठे चोखी मुखामधी रोळे । पायीं घुंगरुं खुळखुळे ॥

मारी पाठोपाठ लाथाबुक्या आकाश शोभले । खेळण्यावर डोळे फिरवीले ॥

मजवर हा कसा खेळणा नाहीं आवडले । चिन्ह पाळणीं दिसलें ॥

टाहीपेटे रडूं लागला सर्व घाबरले । पाळण्या हलवूं लागले ॥

धन्य जिजाबाई जिनें जो जो जो जो जो केलें । गातों गीत तिनें केलें ॥

चाल 

जो जो जो जो जो जो गाऊ, जी जी जी जी जीजी गाऊं । 

चला वेरुळास जाऊं, दौलताबादा पाहूं ॥

मूळ बाबाजीस ध्याऊं, कीर्ति आनंदाने गाऊं ।

सरदारांत उमराऊ, सोबतीस जाधवराऊ ॥

पाटील होते गांवोगाऊ, पुत्रावरी अती जीऊ ।

थोर विठोजी नांव घेऊं, सान मालोजी त्याचा भाऊ ।

दीपाबाई त्यास देऊं, छंदाजोगा गिती गाऊं ॥

चाल 

मालोजी राजा । तुझा बा आजा ॥

यवनी काजा । पाळिल्या फौजा ॥

लाविल्या ध्वजा । मारिल्या मौजा ॥

वेळेस मुक्का । साधल्या बुक्का ॥

विचारी पक्का । जाधवा धक्का ॥शेशाप्पा नायका । ठेविचा पैका ।

द्रव्याची गर्दी । चांभारगोंदी ॥

देवळें बांधी । तळीं ती खांदी ॥

आगळी बुद्धि । गुणानें निधि ॥

लिहिलें विधि । लोकांस बोधी ॥

संधान साधी । जसा पारधी ॥

भविषी भला । कळलें त्याला ॥

सांगोनी गेला । गादी बा तुला ॥

चाल 

उपाय नाहीं जाणोन चाकर झाला यवनाचा । शिपाई होता बाणीचा ॥

खोटया दैवा कोण खोडी बेत देवाजीचा । पवाडा गातो शिवाजीचा ॥

कुळवाडी-भूषण पवाडा गातो भोसल्याचा । छत्रपती शिवाजीचा ॥१॥

चौक २

वडील बंधु संभाजीनें लळे पुरवीले । धाकटयासवें खेळले ॥

उभयतांचें एक चित्त तालमींत गेले । फरीगदग्या शिकले ॥

आवडीनें खमठोकीं कुस्ती पेंचानें खेळे । पवित्रे दस्तीचे केले ॥

द्वादशवर्षी उमर आली नाहीं मन धालें । घोडी फिरवूं लागले ॥

आट्टल घोडेस्वार भाला बोथाटी शीकले । गोळी निशान साधले ॥

कन्या वीर जाधवाची जिनें भारथ लावलें । पुत्रा नीट ऐकविलें ॥

अल्पवयाचे असतां शिकार करुं लागले । माते कौतुक वाटलें ॥

नित्य पतीचा आठव डोंगर दुःखाचे झाले । घर सवतीनें घेतले ॥

छाती कोट करुन सर्व होतें साटिवलें । मुखमुद्रेनें फसविले ॥

चतुर शिवाजीनें आईचें दुःख ताडिले । पित्यास मनीं त्यागिले ॥

पुत्राचे डोळे फिरले माते भय पडलें । हीत उपदेशा योजिलें ॥

मनीं पतिभक्ति पुता बागेमधीं नेलें । वृक्षछायीं बसीवलें ॥

पूर्वजांचे स्मरण करुन त्यास न्याहाळीलें । नेत्रीं पाणी टपटपलें ॥

या क्षेत्राचे धनी कोणकोणी बुडविले । सांगतें मुळीं कसें झालें ॥

क्षेत्रवासी म्हणोन नांव क्षत्रिय धरलें । क्षेत्रीं सुखी राहिले ॥

अन्यदेशिचे दंगेखोर हिमालयीं आले । होते लपून राहिले ॥

पाठीं शत्रु भौती झाडी किती उपासी मेले । गोमासा भाजून धाले ॥

पाला फळें खात आखेर ताडपत्रा नेसले । झाडी उल्लंघून आले ॥

लेखणीचा धड शीपाया सैनापति केलें । मुख्य ब्रह्मा नेमलें ॥

बेफाम क्षत्रिय होते अचूक टोळ उतरले । कैदी सर्वांस केलें ॥

सर्व देशीं चाल त्याचें गुलाम बनीवले । डौलानें क्षुद्र म्हणाले ॥

मुख्य ब्रह्म राजा झाला जानें कायदे केले । त्याचे पुढें भेद केले ॥

ब्रह्मा मेल्यावर परशराम पुंड माजले । उरल्या क्षत्रिया पिडीले ॥महारमांग झाले किती देशोधडी केले । ब्राह्मण चिरंजीव झाले ॥

देश निक्षत्रिय झाल्यामुळें यवना फावलें । सर्वांस त्यांहीं पिडीलें ॥

शुद्र म्हणती तुझ्या हृदयीं बाण टोचले । आज बोधाया फावलें ॥

गाणें गातें ऐक बाळा तुझ्या आजोळीं शिकले । बोलीं नाहीं मन धालें ।

चाल 

क्षेत्र क्षत्रियांचें घर, तुझे पितृ माहावीर । सुखा नसे त्यांच्या पार, 

आल्या गेल्याचें माहेर ॥ शीखराकार डोंगर, नानावल्ली तरुवर ॥

परीं खोरीं वाहे नीर खळखळे निरंतर । झाडा फुलें झाला भार, 

सुगंधी वाहे लहर । पक्षी गाती सोळा स्वर, मंजूळ वाणी मनोहर ॥

नदी नाले सरोवर, शोभे कमळांचा भार । भूमी अती काळसर, 

क्षेत्र देई पीका फार ॥ धाव घेती दंगेखोर, दिला क्षेत्रियास मार ।

दास केले निरंतर, ब्रह्मा झाला मनीं गार ॥ लोभी मेले येथें फार, विधवा झाल्या घरोघर ।

उपाय नाहीं लाचार, स्त्रिया वंदी पाटावर ॥ दुसरा झाला शीरजोर, परशा तोबा कठोर ।

मार त्याचा अनीवार, केला क्षत्रियां संव्हार ॥ क्षत्रिय केले जरजर, भये कांप थरथर ।

दुःखा नाहीं त्यांच्या पार, ठाव नाहीं निराधार ॥ बहु केले देशापर, बाकी राहि मांगमाहार ।

निःक्षेत्रीं झाल्यावर, म्लेंच्छें केलें डोकें वर । आले सिंधुनदावर, स्वार्याि केल्या वारोंवार । 

गातें कटावांत सार, लक्ष देई अर्थावर ।

चाल 

काबुला सोडी । नदांत उडी ॥

ठेवितो दाढी । हिंदूस पीडी ॥

बामना बोडी । इंद्रियें तोडी ॥

पिंडीस फोडी । देवळें पाडी ॥

चित्रास तोडी । लेण्यास छेडी ॥

गौमांसी गोडी । डुकरां सोडी ॥

खंडयास ताडी । जेजूरी गडी ॥

भुंग्यास सोडी । खोडीस मोडी ॥

मूर्तीस काढी । काबूला धाडी ॥

झाडीस तोडी । लुटली खेडीं ॥

गडास वेढी । लावली शीडी ॥

हिंदूस झोडी । धर्मास खोडी ॥

राज्यास बेडी । कातडी काढी ॥

गर्दना मोडी । कैलासा धाडी ॥

देवळें फोडी । बांधीतो माडी ॥

उडवी घोडी । कपाळा आढी ॥

मीजास बडी । ताजीम खडी ॥

बुरखा सोडी । पत्नीखस पीडी ॥

गायनीं गोडी । थैलीतें सोडी ॥

चाल 

माताबोध मनीं हसतां राग आला यवनांचा ।

बेत मग केला लढण्याचा ॥ तान्हाजी मालुसरे बाजी फसलकराचा ।

स्नेह येशजी कंकाचा ॥ मित्रा आधीं ठेवी जमाव केला मावळ्यांचा ।

पूर करी हत्यारांचा ॥ मोठया युक्तीनें सर केला किल्ला तोरण्याचा ।

रोविला झेंडा हिंदूचा ॥ राजगड नवा बांधला उंच डोंगराचा ।

भ्याला मनीं विजापुरचा । दुसरा भ्याला मेला बेत नव्हता पूर्वीचा ।

दादोजी कोंडदेवाचा ॥ मासा पाणीं खेळे गुरु कोण असे त्याचा । 

पवाडा गातो शिवाजीचा ॥ कुळवाडी-भूषण पवाडा गातो भोसल्याचा ।

छत्रपती शिवाजीचा ॥२॥

चौक ३

जाहागीरचा पैसा सारा लावी खर्चास । चाकरी ठेवी लोकांस ॥

थाप देऊन हातीं घेई चाकण किल्ल्यास । मुख्य केले फिङ्‌र्गोजीस ॥

थोडया लोकांसहीत छापा घाली सुप्यास । कैद पाहा केलें मामास ॥

सुप्यासोबत हातीं घेतलें तीनशें घोडयास । करामत केली रात्रीस ॥

मुसलमानां लाच देई घेई कोंडाण्यास । सिंहगड नांव दिलें त्यास ॥

पुरंधरी जाई जसा भला माणूस न्यायास । कैद पाहा केलें सर्वांस ॥

गांव इनाम देऊन सर्वां ठेवी चाकरीस । मारलें नाहीं कोणास ॥

वाटेमधीं छापा घालून लुटी खजीन्यास । सांठवी राजगडास ॥

राजमाचीं लोहगडीं लढे घेई तिकोण्यास । बाकी चार किल्ल्यांस ॥

मावळ्यांस धाडी कोकणीं गांव लुटायास । धूर्त योजी फितूरास ॥ 

सन्मान कैद्यां देई पाठवि वीजापूरास । मुलान्या सुभेदारास ॥

विजापुरीं मुसलमाना झाला बहु त्रास । योजना केली कपटास ॥

करनाटकीं पत्र पाठवी बाजी घोरपडयास । कैद तुम्ही करा शहाजीस ॥

भोजनाचें निमित्त केलें नेलें भोसल्यास । दग्यानें कैद केलें त्यास ॥

थेट शहाजी कैदी आणिला विजापूरास । खुशी मग झाली यवनास ॥

चिरेबंदी कोठडीमध्यें बंद केलें त्यास । ठेविलें भोक वार्या स ॥

शहाजीला पिडा दीली कळलें शिवाजीस । ऐकून भ्याला बातमीस ॥

पिताभक्ति मनीं लागला लागला शरण जायास । विचारी आपला स्त्रियेस ॥

साजे नांव सईबाई स्त्री सुचवी पतीस । ताडा दंडीं दुसमानास ॥

स्त्रीची सुचना सत्य भासली लिहिलें पत्रास । पाठवी दिल्ली मोगलास ॥

चाकर झालों तुमचा आतां येतों चाकरीस । सोडवा माझ्या पित्यास ॥

मोलग थैली गेली थेट मुसलमानास ठेविले किल्ल्यावर त्यास ॥

बाजी शामराज का लाजला जात सांगायास । धरुं पाही शिवाजीस ॥

धेड म्हणावा नाक नाही द्यावा कोणास । अडचण झाली बखरीस ॥

सिद्धिस बेत गेला नाहीं अंतीं भ्याला जिवास । काळें केलें महाडास ॥

शाहाजीचा बाजी आखेर घेईल बक्षीस । हा पाजी मुकला जातीस ॥

करनाटकीं आज्ञा झाली शाहाजीस । यवन भ्याला सिंहास ॥ 

वर्षे चार झालीं शिवला नाहीं कबजास । पिताभक्ति पुत्रास ॥

चंद्रराव मोर्या स मारी घेई जावळीस । दुसरे वासोटा किल्ल्यास ॥

प्रतापगड बांधी पेशवा केला एकास । नवे योजी हुद्यास ॥

आपली बाकी काढी धाडी पत्र तगाद्यास । चलाखी दावी मोंगलांस ॥

रात्रीं जाऊन एकाएकीं लुटी जुन्नरास । पाठवी गडी लुटीस ॥

आडमाग करी हळूंच गेला नगरास । लुटी हत्तीघोडयांस ॥

उंच वस्त्रे, रत्नेंु होन कमती नाहीं द्रव्यास । चाकरि ठेवि बारगिरांस ॥

समुद्रतीरीं किल्ले घेई पाळी गलबतांस । चाकरी ठेवि पठाणास ॥

सिद्दि पेशव्या आपेश देई घेई यशास । उदासी लाभ शिवाजीस ॥

आबझूलखान शूर पठाण आला वांईस । शोभला मोठा फौजेस ॥

हातीं बारा हजार घोडा त्याचे दिमतीस । कमी नाहीं दारुगोळीस ॥

कारकुनाला वचनीं दिलें हिवरें बक्षीस । फितविलें लोभी ब्राह्मणांस ॥

गोपीनाथ फसवी पठाणा आणि एकांतास । चुकला नाहीं संकेतास ॥

मातेपायीं डोई ठेवी, लपवी इत्यारास । बरोबर आला बेतास ॥

समीप येतां शिवाजी जसा भ्याला व्याघ्रास । कमी करी आपल्या चालीस ॥

गोपीनाथ सुचना देई भोळ्या यवनास । भ्याला तुमच्या शिपायांस ॥

वर भेटभाव वाघनख मारीं पोटास । भयभित केलें पठाणास ॥

पोटीं जखम सोसी केला वार शिवाजीस । झोंबती एकमेकांस ॥

हातचलाखी केली बिचवा मारी शत्रूस । पठाण मुकला प्राणास ॥

स्वामीभक्ती धाव घेई कळले शिपायास । राहिला उभा लढण्यास ॥

त्याची धोप घेई शिवाजी बचवी आपल्यास । तान्हाजी भिडे बाजूस ॥

दांती दाढी चावी तोडी घेई धनी सूडास । घाबरें केलें दोघांस ॥नांव सय्यदबंधू साजे शोभा आणी बखरीस । लाथाळी जीवदानास ॥

तान्हाजीला हूल देई मारी हात शिवाजीस । न्याहाळी प्रेतीं धण्यास ॥

उभयतांसीं लढतां मुकला आपल्या प्राणास । गेला जन्नत स्वर्गास ॥

छापा घाली मारी करी कैद बाकी फौजेस । पठाणपुत्र खाशा स्त्रियेस ॥

चार हजार घोडा लूट कमी नाहीं द्रव्यास । दुसर्याख सरंजामास ॥

अलंकार वस्त्रें देई सर्व कैदी जखम्यांस । पाठवि विजापूरास ॥

वचनीं साचा शिवाजी देई हिवरें बक्षीस । फितुर्या गोपीनाथास ॥

नाचत गात सर्व गेले प्रतापगडास । उपमा नाहीं आनंदास ॥

चाल 

शिवाचा गजर जयनामाचा झेंडा रोविला ॥ 

क्षेत्र्याचा मेळा मावळ्याचा शिकार खेळला ॥

मातेपायीं ठेवी डोई गर्व नाहीं काडीचा ।

आशिर्वाद घेई आईचा ॥ आलाबला घेई आवडता होता जिजीचा ।

पवाडा गातो शिवाजीचा ॥ कुळवाडी-भूषण पवाडा गातो भोसल्याचा ।

छत्रपती शिवाजीचा ॥३॥

चौक ४

लढे रांगणीं विशाळगडीं घेई पन्हाळ्यास । केले मग शुरु खंडणीस ॥

रुस्तुल जमाना आज्ञा झाली विजापूरास । नेमिला कोल्हापूरास ॥

स्वार तीन हजार घेई थोडया पायदळास । आला थेट पन्हाळ्यास ॥

मार देत शिवाजी पिटी कृष्णा पैलतडीस । अती जेर केलें त्यास ॥

खंडणी घेत गेला भिडला विजापूरास । परत मग आला गडास ॥

राजापुर दाभोळ लुटी भरी खजीन्यास । मात गेली विजापुरास ॥

सिद्दी जोहरा नेमी मोठी फौज दिमतीस । सावंत सिद्दी कुमकेस ॥

बंदोबस्त करी शिवाजी राही पन्हाळ्यास । करी मग जमा बेगमीस ॥

वारंवार छापे घाली लुटी भौंती मुलखास । केलें महाग दाण्यास ॥

त्रासानें खवळून वेढा घाली शिवाजीस । कोंडिले गडीं फौजेस ॥

चार मास लोटले शिवाजी भ्याला वेढयास । योजना करी उपायास ॥

कोंकणामधीं सिद्दी झोडी रघुनाथास । उपद्रव झाला रयतेस ॥

फासलकर बाजीराव पडले वाडीस । दुःख मग झालें शिवाजीस ॥

सिद्दी जोहरा निरोपानें गोंवी वचनास । खुशाल गेला भेटीस ॥

वेळ करुन गेला उरला नाहीं आवकास । कच्चा मग ठेवी तहास ॥

सिद्दीस लाडी गोडी मधी मान डुकलीस । गेला थाप देऊन गडास ॥

सिद्धया पोटीं खुष्याली जाई झोपीं सावकास । हयगय झाली जप्तीस ॥

तों शिवाजी पळून गेला घेई पाठी रात्रीस । फसविलें मुसलमानास ॥

सिद्दी सकाळीं खाई मनीं लाडू चुरमुर्या्स । स्वार दळ लावी पाठीस ॥

चढत होता खिंड शिवाजी गांठलें त्यास । बंदुका लावी छातीस ॥

बाजीपरभु मुख्य केला ठेवि मावळ्यास । एकटा गेला रांगण्यास ॥

स्वामीला वेळ दिला बाजी भिडला शत्रूस । हरवी नित्य मोगलास ॥

दोन प्रहर लढे वाट दिली नाहीं त्यास । धन्य त्याच्या जातीस ॥

मोठी मोगल फौज दाखल झाली साह्यास । खवळला बाजी युद्धास ॥

अर्धे लोक उरले सरला नाहीं पाउलास । पडला परभू भूमीस ॥तो शिवाजी सुखी पोहंचला कान सुचनेस । अंती मनीं हाच ध्यास ॥

बार गडीं ऐकून सुखी म्हणे आपल्यास । नीघून गेला स्वर्गास ॥

सय्यद मागें सरे जागा देई बाजीरावास । पाहून स्वामीभक्तीस ॥

विजापुरीं मुसलमान करी तयारीस । खासा आला लढण्यास ॥

कराडास डेरे दिले घेई बहू किल्ल्यांस । वश करी चाचे लोकांस ॥

दळव्यासीं लडून घेई शृंगारपुरास । मारलें पाळेगारांस ॥

लोकप्रीतिकरितां करी गुरु रामदासास । राजगडीं स्थापी देवीस ॥

मिष्ट अन्न भोजन दिलें सर्वां बक्षीस । केली मग मोठी मजलस ॥

तानसैनी भले गवय्या बसवी गायास । कमी नाहीं तालस्वरास ॥

चाल 

जीधर उधर मुसलमानी । बीसमिलाही हिंमानी ॥

सच्चा हरामी शैतान आया । औरंगजीब नाम लिया ॥

छोटे भाइकूं कैद हूल दिया । बडे भाईकी जान लिया ॥

छोटेकूंबी कैद किया । लोक उसके फितालिया ॥

मजला भाई भगा दिया । आराकानमें मारा गया ॥

सगे बापकूं कैद किया । हुकमत सारी छिनलीया ॥

भाईबंदकूं इजा दिया । रयत सब ताराज किया ॥

मार देके जेर किया । खाया पिया रंग उडाया ॥

आपण होके बेलगामी । शिवाजीकू कहे गुलामी ॥

आपण होके ऐशआरामी । शिवाजीकूं कहे हरामी ॥

बरे हुवा करो सलामी । हिंदवाणी गाव नामी ॥

चाल 

आदी आंत न । सर्वां कारण ॥ 

जन्ममरण । घाली वैरण ॥

तोच तारण । तोच मारण ॥

सर्व जपून । करी चाळण ॥

नित्य पाळण । लावी वळण ॥

भूतीं पाहून । मनीं ध्याईन ॥

नांव देऊन । जगजीवन ॥ 

सम होऊन । करा शोधन ॥

सार घेऊन । तोडा बंधन ॥

चाल 

सरनौबती डंका हुकूम पालेकराचा । घेई मुजरा शाईराचा ॥

सुखसोहळे होतां तरफडे सावंत वाडीचा । पवाडा गातो शिवाजीचा ॥

कुळवाडी-भूषण पवाडा गातो भोसल्याचा । छत्रपती शिवाजीचा ॥४॥

चौक ५

सावंत पत्र लिही पाठवी विजापूरास । मागे फौज कुमकेस ॥

बाजी घोरपडा बल्लोळखान येती साह्यास । शिवाजी करी तयारीस ॥

त्वरा करुन गेला छापा घाली मुधोळांस । मारिलें बाजी घोरपडयास ॥

भाऊबंद मारिलें बाकी शिपाई लोकांस । घेतलें बाप सूडास ॥

सावंताची खोड मोडून ठेवी चाकरीस । धमकी देई पोर्च्युग्यास ॥

नवे किल्ले बांधी डागडुजी केली सर्वांस । बांधिलें नव्या जाहाजास ॥

जळीं सैनापती केले ज्यास भीती पोर्च्युग्यीस । शोभला हुद्दा भंडार्याीस ॥

विजापूरचा वजीर गुप्त लिही शिवाजीस । उभयतां आणलें एकीस ॥

व्यंकोजी पुत्रा घेई शाहाजी आला भेटीस । शिवाजी लागे चरणास ॥

शाहाजीचे सद्‌गुण गाया नाहीं आवकास । थोडेसे गाऊ अखेरीस ॥

सुखसोहळे झाले उपमा लाजे मनास । उणें स्वर्गी सुखास ॥

अपूर्व वस्तू घेऊन जाई विजापूरास । भेट मग देई यवनास ॥

पराक्रमी शिवाजी पाळी पाऊण लक्षास । साजे यवनी स्नेहास ॥

विजापूरचा स्नेह होता लढे मोगलास । घेतले बहूतां किल्ल्यास ॥

सर्व प्रांतीं लूट धुमाळी आणिलें जेरीस । घावरें केलें सर्वांस ॥

संतापानें मोंगल नेमी शाइस्तेखानास । जलदि केली घेई पुण्यास ॥

चाकणास जाऊन दावी भय फिङ्‌र्गोजीस । फुकट मागे किल्ल्यास ॥

मास दोन लढला घेऊन सर्व फौजेस । खान खाई मनास ॥

अखेर दारु घालून उडवी एका बुर्जास । वाट केली आंत जायास ॥

वारोंवार हल्ले गर्दी करुं पाहे प्रवेश । शाइस्ता पठाण पाठीस ॥

मागें पळति सर्व कोणी मानिना हुकूमास । भीति आंतल्या मर्दास ॥

लागोपाठ मार देत हटवि पठाणास । खचला खान हिंमतीस ॥

प्रातःकाळीं संतोषानें खाली केले किल्ल्यास । देई मुसलमानास ॥

फिङर्गोजीला भेट देती खुषी झाली यवनास । देऊन मान सोडी सर्वांस ॥

शिवाजीची भेट घेतां सन्मान दिला त्यास । वाढवी मोठया पदवीस ॥

फिड्‌र्गोजीचें नांव घेतां मनीं होतो उल्हास । पीढीजाद चाकरीस ॥ 

येशवंतशिंग आले घेऊन मोठया फौजेस । मदत शाईस्तेखानास ॥

सरनौबत भौती लुटी नगरी मुलखास । जाळून पाडिला ओस ॥

पाठी लागून मोंगल भारी त्याच्या स्वारांस । जखमा केल्या नेटाजीस ॥

राजगड सोडून राहीला सिंव्हगडास पाहून मोगलसेनेस ॥

जिजाबाईचें मुळचें घर होतें पुण्यास । खान राही तेथें वस्तीस ॥

मराठयांस चौकी बंदी गांवांत शिरण्यास । होता भीत शिवाजीस ॥

लग्नवर्हाचडी रुपें केला पुण्यांत प्रवेश । मावळे सोबत पंचवीस ॥

माडीवर जाऊन फोडी एका खिडकीस । कळालें घरांत स्त्रीयांस ॥

शाइस्त्यास कळतां दोर लावी कठडयास । लागला खालीं जायास ॥

शिवाजीनें जलदी गांठून वार केला त्यास । तोडीलें एका बोटास ॥

स्त्रिपुत्रां सोडून पळे पाठ दिली शत्रूस । भित्रा जपला जिवास ॥

आपल्या पाठिस देणें उणें शिपायगिरीस । उपमा नाहीं हिजडयास ॥

सर्व लोकांसहित मारिलें खानपुत्रास । परतला सिंहगडास ॥

डौलानें मोंगल भौती फिरवी तरवारीस । दावी भय शिवाजीस ॥

समीप येऊं दिले हुकूम सरबत्तीस । शत्रू पळाला भिऊन मारास ॥

करनाटकी बदली धाडी शाइस्तेखानास । मुख्य केलें माजमास ॥

राजापुरीं जाई शिवाजी जमवी फौजेस । दावी भय पोर्च्यूग्यास ॥

सर्व तयारी केली निघाला नाशिक तीर्थास । हुल कसी दिली सर्वांस ॥

मध्यरात्रीं घेई बरोबर थोडया स्वारांस । दाखल झाला सुर्तेस ॥

यथासांग साहा दिवस लुटी शहरास । सुखी मग गेला गडास ॥

बेदनूराहून पत्र आलें देई वाचायास । आपण बसे ऐकायास ॥

शिपायाचे बच्चे शाहाजी गेले शिकारीस । लागले हरणापाठीस ॥

घोडया ठेंच लागे उभयतां आले जमीनीस । शाहाजी मुकला प्राणास ॥

पती कैलासा गेले कळलें जिजीबाईस । पार मग नाहीं दुःखास ॥

भुमी धडपडे बैसे रडून गाई गुणांस । घेई पुढे शिवाजीस ॥

चाल 

अतीरुपवान बहु आगळा । जैसा रेखला चित्री पूतळा ॥

सवतीवर लोटती बाळा । डाग लाविला कुणबी कुळा ॥

सवतीला कसें तरी टाळा । कज्जा काढला पती मोकळा ॥

खर्याा केंसानें कापि का गळा । नादीं लागला शब्द कोकिळा ॥

मूख दुर्बळ राही वेगळा । अती पिकला चिंतेचा मळ ॥

झाला शाहाजी होता सोहळा । मनीं भूलला पाहूनी चाळा ॥

बहुचका घेती जपमाळा । जाती देऊळा दाविती मोळा ॥

थाट चकपाक नाटकशाळा । होती कोमळा जशा निर्मळा ॥

खर्याा डंखिणी घाली वेटोळा । विषचुंबनीं देती गरळा ॥

झाला संसारीं अती घोटाळा । करी कंटाळा आठी कपाळा ॥

मनीं भिऊन पित्याच्या कुळा । पळ काढला गेले मातुळा ॥

छातीवर ठेवल्या शिळा । नाहीं रुचला सवत सोहळा ॥

चाल 

कमानीवर । लावले तीर ॥

नेत्रकटार । मारी कठोर ॥

सवदागर । प्रीत व्यापार ॥

लावला घोर । सांगतें सार ॥

शिपाई शूर । जुना चाकर ॥

मोडक्या धीर । राखी नगर ॥

आमदानगर विजापूरकर ॥ मंत्री मुरार ॥

घेई विचार ॥ वेळनसार ।

देई उत्तर ॥ धूर्त चतुर ।

लढला फार ॥ छाती करार ॥

करी फीतूर ॥ गुणगंभीर ।

लाविला नीर ॥ होता लायक ।

पुंडनायक ॥ स्वामीसेवक ।

खरा भाविक ॥

चाल

सिंहगडावर गेला बेत केला क्रियेचा । बजावला धर्म पुत्राचा ॥

रायगडी जाई राही शोक करी पित्याचा । शत्रु होता आळसाचा ॥

दुःखामधीं सुरु बंदोबस्त करी राज्याचा । पवाडा गातो शिवाजीचा ॥

कुळवाडी-भूषण पवाडा गातो भोसल्याचा ॥ छत्रपती शिवाजीचा ॥५॥

चौक ६

सर्व तयारी केली राजपद जोडी नांवास । शिक्का सुरु मोर्तबास ॥

अमदानगरीं नटून पस्त केलें पेठेस । भौतीं औरंगाबादेस ॥

विजापूरची फौज करी बहुत आयास । घेई कोकणपट्टीस ॥सावध शिवाजी राजे आले घेऊन फौजेस । ठोकून घेई सर्वांस ॥

जळीं फौज लढे भौती मारी गलबतास । दरारा धाडी मक्केस ॥

माल्वणीं घेऊन गेला अवचित फौजेस । पुकारा घेतो मोगलास ॥

जाहाजावर चढवी फौज गेला गोव्यास । लुटलें बारशिलोरास ॥

जलदी जाऊन गोकर्णी घेई दर्शनास । लुटलें मोंगल पेठांस ॥

पायवाटेनें फौज पाठवी बाकी लुटीस । आज्ञा जावें रायगडास ॥

स्वतां खासी स्वारी आज्ञा लोटा जाहाजास । निघाला मुलखीं जायास ॥

मोठा वारा सुटला भ्याला नाहीं तुफानास । लागले अखेर कडेस ॥

औरंगजीब पाठवी राजा जयशिंगास । दुसरे दिलीरखानास ॥

ठेवले मोगल अमीर येऊन पुण्यास । वेढिलें बहुतां किल्ल्यांस ।

मानकरी शिवाजी घेई बसे मसलतीस । सुचेना कांहीं कोणास ॥

बाजी परभू भ्याला नाहीं दिलीरखानास । सोडिलें नाहीं धैर्यास ॥

हेटकरी मावळे शिपाइ होते दिमतीस । संभाळी पुरंधरास ॥

चातुर्यानें लढे गुंतवी मोगल फौजेस । फुरसत दिली शिवाजीस ॥

फार दिवस लोटले पेटला खान इर्षेस । भिडला किल्लया माचीस ॥

बुर्जाखालीं गेला लागे सुरंग पाडायास । योजी अखेर उपायास ॥ 

हेटकरी मावळे जाती छापे घालण्यास । पिडीलें फार मोगलास ॥

मोगलाने श्रम केले बेत नेला सिद्धीस । काबीज केलें माचीस ॥

यशस्वी भोसले लागले निर्भय लुटीस । चुकले सावधपणास ॥

हेटकर्यांसचा थाट नी मारी लुटार्यावस । मोगल हटले नेटास ॥

बाजी मावळ्यां जमवी हातीं घेई खांडयास । भिडून मारी मोगलास ॥

मोगल पळ काढी पाठ दिली मावळ्यास । मर्द पाहा भ्याले उंद्रास ॥

लाजे मनीं दिलीरखान जमवी फौजेस । धीर काय देई पठाणास ॥

सर्व तयारी पुन्हा केली परत हल्ल्यास । जाऊन भिडला मावळ्यास ॥

बाजी मार देई पठाण खचले हिमतीस । हटती पाहून मर्दास ॥

पराक्रम बाजीचा पाही खान खोच मनास । लावीला तीर कमानीस ॥

नेमानें तीर मारी मुख्य बाजी परभूस । पाडिला गबरु धरणीस ॥

सय्यद बाजी ताजीम देती घेती बाजूस । सरले बालेकिल्ल्यास ॥

मोगल चढ करती पुन्हा घेती माचीस । धमकी देती मावळ्यास ॥

हेटकरी मारी गोळी फेर हटवि शत्रूस । पळवी इशानी कोणास ॥

वज्रगडाला शिडी लाविली आहे बाजूस । वरती चढवी तोफांस ॥

चढला मोगल मारी गोळे बालेकिल्ल्यास । आणले बहू खराबीस ॥

हेटकरी मावळे भ्याले नाहीं भडिमारास । मोगल भ्याला पाऊसास ॥

मोगल सल्ला करी शिवाजी नेती मदतीस । घेती यवनी मुलखास ॥

कुलद्रोही औरंगजीब योजी कपटास । पाठवि थैली शिवाजीस ॥

शिवाजीला वचन देऊन नेई दिल्लीस । नजरकैद करी त्यास ॥

धाडी परत सर्व मावळे घोडेस्वारांस । ठेविले जवळ पुत्रास ॥

दरबार्यांस घरीं जाई देई रत्नव भेटीस । जोडिला स्नेह सर्वांस ॥

दुखणें बाहाणा करी पैसा भरी हकीमास । गूल पाहा औरंगजीबास ॥

आराम करुन दावी शुरु दानधर्मास । देई खाने फकीरास ॥

मोठे टोकरे रोट भरी धाडी मशीदीस । जसा का मुकला जगास ॥

दानशूर बनला हटवि हातिमताईस । चुकेना नित्यनेमास ॥

औरंगजीबा भूल पडली पाहून वृत्तीस । विसरला नीट जप्तीस ॥

निरास कैदी झाला शिवाजी भास मोगलास । चढला मोठया दिमाखास ॥

पितापुत्र निजती टोकरी बदली रोटास । बाकी सोपी चाकरास ॥

जलदी करीती चाकर नेती टोकरास । करामत केली रात्रीस ॥

दिल्ली बाहेर गेले खुलें केले शिवाजीस । नेली युक्ती सिद्धीस ॥

मोगल सकाळीं विचकी दांत खाई होटांस । लावी पाठी माजमास ॥

चाल 

औरंगजीबा धूर दीला । पुत्रासवें घोडा चढला ॥

मधींच ठेवी पुत्राला । स्वतां गोसावी नटला ॥

रात्रिचा दिवस केला । गाठलें रायगडाला ॥

माते चरणीं लागला । हळूच फोडी शत्रूला ॥

स्नेह मोगलाचा केला । दरारा देई सर्वांला ॥

चाल 

हैद्राबादकर । विजापूरकर ॥

कापे थरथर । देती कारभार ॥

भरी कचेरी । बसे विचारी ॥

कायदे करी । निट लष्करी ॥

चाल 

शिवाजीचा बेत पाहून जागा झाला गोव्याचा । बंदोबस्त केला किल्ल्याचा ॥

वेढा घालून जेर केला सिद्दी जंजिर्याचचा । पवाडा गाती शिवाजीचा ॥

कुळवाडी-भूषण पवाडा गातो भोसल्याचा । छत्रपती शिवाजीचा ॥६॥

चौक ७

शिवाजी तों मसलत देई मित्र तान्हाजीला । बेत छाप्याचा सुचवीला ॥

तान्हाजीनें भाऊ धाकटा सोबत घेतला । मावळी हजार फौजेला ॥

सुन्या रात्रीं सिंहगड पायीं जाऊन ठेपला । योजिलें दोर शिडीला ॥

दोरीची शिडी बांधली शिपाई कमरेला । हळुच वर चढवीला ॥

थोडी चाहूल कळली सावध उदेबानाला । करी तयार लोकांला ॥

थोडया लोकांसवें तान्हाजी त्यांवर पडला । घाबरा गडकरी केला ॥

रणीं तान्हाजी पडे मावळे पळती बाजूला । सूर्याजी येऊन ठेपला ॥

धीर मोडक्या देई परत नेई सर्वांला । उगवी बंधू सूडाला ॥

उदेबान मारिला बाकिच्या राजपुत्राला । घेतलें सिंहगडाला ॥

गड हाती लागला तान्हाजी बळी घेतला । झालें दुःख शिवाजीला ॥

सिंहगडीं मुख्य केलें धाकटया सुर्याजीला । रुप्याचीं कडीं मावळ्याला ॥

पुरंधर माहूली घेई वरकड किल्ल्याला ॥ पिडा जंजिरी सिद्दयाला ॥

सुरत पुन्हां लुटी मार्गी झाडी मोगलाला । मोगल जेरदस्त केला ॥

कैद करी शिवाजी बाकी उरल्या फौजेला । त्यांमधीं अनेक स्त्रीयाला ॥

सुंदर स्त्रीया परत पाठवी नाहीं भाळला । लाजवी औरंगजीबाला ॥

सरनौबत वीर पाठवी खानदेशाला । शुरु केलें चौथाईला ॥

जलदी मोगल धाडी मोहबतखानाला । देई मोठया फौजेला ॥

औंढापट्टा घेऊन वेढी साल्हेर किल्ल्याला । धिंगाणा दक्षिणेंत केला ॥

गुजर उडी घाली सामना शत्रूचा केला । मोरोबा पठाण पंक्तीला ॥

लढतां पळ काढी दावी भ्याला मोगलाला । जसा खरा मोड झाला ॥

तों मराठे पळती मोगल गर्वानें फुगला । आळसानें ढिला पडला ॥

गुजर संधी पाहून परत मुरडला । चुराडा मोगलाचा केला ॥

बेवीस उमराव पाडले रणभूमीला । नाहीं गणती शिपायांला ॥

लहान मोठे कैदी बाकी सर्व जखम्यांला । पाठवी रायगडाला ॥

मोगल वेढा झोडून मार देत पिटीला । खिदाडी औरंगाबादेला ॥रायगडीं नित्य शिवाजी घेई खबरेला । गोडबोल्या गोवी ममतेला ॥

एकसारखें औषधपाणी देई सर्वांला । निवडलें नाहीं शत्रुला ॥

जखमा बर्याष होतां खुलासा सर्वांचा केला । राहिले ठेवी चाकरीला शिवाजीची कीर्ती चौमुलखीं डंका वाजला ।

शिवाजी धनी आवडला ॥ मोगल यवनी शिपायी सोडी चाकरीला । 

हाजरी देती शिवाजीला ॥ पोर्च्युग्यास धमकी देई मागे खंडणीला ।

बंदरी किल्ला वेढीला ॥ मधींच इंग्रज भ्याला जपे मुंबै किल्ल्याला ।

बनया धर्मा आड झाला ॥ दिल्लीस परत नेलें सुलतान माजूमाला ।

दुजें मोहबतखानाला ॥ उभयतांचा बदली खानजाहान आला ।

मुख्य दक्षणेचा केला ॥ मोगलाला धूर देऊन लुटलें मुलखाला ।

गोवळकुंडीं उगवला ॥ मोठी खंडणी घेई धाकीं धरी निजामाला ।

सुखें मग रायगडीं गेला ॥ मोगलाचे मुलखीं धाडी स्वार लुटायाला ।

लुटलें हुबळी शहराला ॥ समुद्रकांठीं गावें लुटी घेई जाहाजांला ।

केलें खुलें देसाईला ॥ परळी सातारा किल्ले घेई पांडवगडाला ।

आणिक चार किल्ल्यांला ॥

चाल 

हुकूम विजापुरी झाला । सोडिलें बहुत फौजेला ॥

द्यावा त्रास शिवाजीला । घ्यावें त्याचे मुलखाला ॥

शिवाजी सोदी गुजराला । कोंडी आबदुल करीमाला ॥

केला माहग दाण्याला । शत्रु अती जेर केला ॥

आर्जव करणें शिकला । भोंदिलें सैनापतीला ॥

निघून विजापुरीं गेला । क्रोध शिवाजीस आला ॥

रागाऊन लिहिलें पत्राला । निषेधी प्रतापरावाला ॥

गुजर मनांत लाजला । निघून वराडांत गेला ॥

चाल 

आबदुल्यानें । बेशर्म्यानें ॥

फौज घेऊन । आला निघून ॥

रावा प्रताप । झाला संताप ॥

आला घाईनें । गांठी बेतानें ॥

घुसे स्वतानें । लढे त्वेषानें ॥

घेई घालून । गेला मरुन ॥

चाल 

प्रतापराव पडतां मोड फौजेचा झाला । पाठलाग मराठयाचा केला ॥

तोफ गोळया पोटीं दडती भिडती पन्हाळयाला । गेले नाहीं शरण शत्रूला ॥

अकस्मात हंसाजी मोहिता प्रसंगीं आला । हल्ला शत्रूवर केला ॥

गुजर दल मागें फिरुन मारी यवनाला । पळीवलें विजापुराला ॥

शिवाजीनें हंसाजीला सरनौबत केला । मोठा अधिकार दिला ॥

हंबिरराव पद जोडलें त्याच्या नांवाला । शिवाजी मनीं सुखी झाला ॥

सेनापतीचे गुण मागें नाहीं विसरला । पोशी सर्व कुटुंबाला ॥

प्रतापराव-कन्या सून केली आपल्याला । व्याही केलें गुजराला ॥

काशीकर गंगाभट घाली डौल धर्माचा । केला खेळ गारुडयाचा ॥

लुटारु शिवाजी सुटला धाक गृह फौजेचा । खर्च नको दारुगोळीचा ॥

बहुरुपी सोंग तूलदान सोनें घेण्याचा । पवाडा गातो शिवाजीचा ॥

कुळवाडी-भूषण पवाडा गातो भोसल्याचा । छत्रपती शिवाजीचा ॥७॥

चौक ८

विश्वासू चाकर नेमी मुलखीं लुटायाला । शिवाजी कोकणांत गेला ॥

छोटे मोठे गड घेई बांधी नव्या किल्ल्याला । जमाव फौजेचा केला ।

गोवळकुंडीं जाई मागुन घेई तोफांला । फितीवलें कसें निजामाला ॥

करनाटकीं गेला भेटे सावत्र भावाला । वाटणी मागे व्यंकोजीला ॥

लोभीं व्यंकोजी हिस्सा देईना बळासी आला । आशेनें फिरवी पगडीला ॥

बंधू आज्ञा मोडून गर्वानें हट्टीं पेटला । बिर्हाेडीं रागाऊन गेला ॥

शिवाजीला राग आला कोट छातीचा केला । कैदी नाहीं केलें भावाला ॥

तंजोर बाकी ठेवी घेई सर्व मुलखाला । खडा कानाला लावला ॥

दासीपुत्र संताजी बंधु होता शिवाजीला । करनाटकीं मुख्य केला ॥

हंबीरराव सेनापती हाताखालीं दिला । निघाला परत मुलखाला ॥

वाटेमधी लढून घेई बिलरी किल्ल्याला । तेथें ठेवी सुमंताला ॥

शिवाजीचे मागें व्यंकोजीने छापा घातला । घेतलें स्वतां अपेशाला ॥

जेर झाला व्यंकोजी देई उरल्या हिश्याला । शिवाजी रायगडीं गेला ॥

विजापूरचा साह्य नेई राजे शिवाजीला । मोगल मुलखीं सोडला ॥

मुलखीं धिंगाणा धुळीस देश मिळीवला । सोडिलें नाहीं पिराला ॥

वाटेमधीं मोगल गांठी राजे शिवाजीला । घाबरा अतिशय केला ॥

भिडला शिवाजी मोगल मागें हाटीवला । वाट पुढें चालूं लागला ॥

दुसरी फौज आडवी माहाराज राजाला । थोडेसें तोंड दिलें तिजला ॥

काळ्या रात्रीं हळुच सुधरी आडमार्गाला । धूळ नाहीं दिसली शत्रूला ॥

फौजसुद्धां पोंहचला पटा किल्ल्याला । फसिवलें आयदि मोगलाला ॥

विजापूरचा आर्जव करी धाडी थैलीला । आश्रय मागे शिवाजीला ॥

हांबीरराव मदत पाठवी विजापुराला । बरोबर देई फौजेला ॥

नऊ हजार मोंगलांचा पराभव केला । त्यांनीं मार्ग अडीवला ॥

विजापुरीं जाऊन जेर केलें मोंगलाला । केला महाग दाण्याला ॥

शत्रूला पिडा होतां त्रासून वेढा काढला । मोगल भिऊन पळाला ॥

दिल्लीचा परत बोलवी दिलीरखानाला । पाठवी शाहाजाहानाला ॥

जलदी करुन शिवाजी वळवी पुत्राला । लाविला नीट मार्गाला ॥

तह करुन शिवाजी नेती विजापुरला । यवन घेती मसलतीला ॥

शिवाजीचें सोंवळें रुचले नाहीं भावाला । व्यंकोजी मनीं दचकला ॥

निरास मनीं होऊन त्यागी सर्व कामाला । निरा संन्यासी बनला ॥

शिवाजीने पत्र लिहिलें बधुं व्यंकोजीला । लिहितों पत्र अर्थाला ॥

वीरपुत्र म्हणवितां गोसावीअ कसे बनलां । हिरा कां भ्याला कसाला ॥

आपल्या पित्याचा ठसा कसा जलदी वीटला । मळावांचून काटला ॥

कनिष्ठ बंधू माझ्या लाडक्या पाठी साह्याला । तुम्ही कां मजवर रुसला ॥

बोध घ्या तुम्ही माझा लागा प्रजापालनाला । त्यागा ढोंगधतोर्यारला ॥

मन उत्तम कामीं जपा आपल्या फौजेला । संभाळा मुळ आब्रूला ॥

कीर्ति तुझी ऐकूं यावी ध्यास माझ्या मनाला । नित्य जपतों या जपाला ।

कमी पडता तुम्ही कळवा माझ्या लोकांला । सोडा मनच्या आढीला ॥

सुभोधाचें पत्र ऐकता शुद्धीवर आला । व्यंकोजी लागे कामाला ॥

शिवाजीला रायगडीं गुडघी रोग झाला । रोगानें अती जेर केला ॥

त्याचे योगें नष्ट ज्वर फारच खवळला । शिवाजी सोसी दुःखाला ॥

यवनीं बिरास भिडतां नाहीं कुचमला । शिवाजी रोगाला भ्याला ॥

सतत सहा दिवस सोसी ताप दाहाला । नाहीं जरा बरळला ॥

सातव्या दिवशीं शिवाजी करी तयारीला । एकटा पुढें आपण झाला ॥

काळाला हूल देऊन स्वतां गेला स्वर्गाला । पडले सुख यवनाला ॥

कुळवाडी मनीं खचले करती शोकाला । रडून गाती गुणांला ॥

चाल 

महाराज आम्हासीं बोला । धरला कां तुम्ही अबोला ॥

मावळे गडी सोबतीला । शिपाई केले उघडयाला ॥

सोसिलें उन्हातान्हाला । भ्याला नाहीं पाउसाला ॥

डोंगर कंगर फिरलां । यवन जेरीस आणला ॥

लुटलें बहुत देशांला । वाढवी आपुल्या जातीला ॥

लढवी अचाट बुद्धीला । आचंबा भुमीवर केला ॥

बाळगी जरी संपत्तीला । तरी बेताने खर्च केला ॥

वांटणी देई शिपायांला । लोभ द्रव्याचा नाहीं केला ॥

चतुर सावधपणाला । सोडिलें आधीं आळसाला ॥

लहान मोठया पागेला । नाहीं कधीं विसरला ॥

राजा क्षेत्र्यांमध्यें पहिला । नाहीं दुसरा उपमेला ॥

कमी नाहीं कारस्तानीला । हळूच वळवी लोकांला ॥

युक्तीहनें बचवी जीवाला । कधीं भिईना संकटाला ॥

चोरघस्ती घेईअ किल्ल्याला । तसेंच बाकी मुलखांला ॥

पहिला झटे फितुराला । आखेर करी लढाईला ॥

युद्धीं नाहीं विसरला । लावी जीव रयतेला ॥

टळेना रयत सुखाला । बनवी नव्या कायद्याला ॥

दाद घेईअ लहानसानाची । हयगय नव्हती कोणाची ।

आकृती वामनमुर्तीची । बळापेक्षां चपळाईची ॥

सुरेख ठेवण चेहर्या ची । कोंदली मुद्रा गुणरत्नालची ॥

चाल 

भिडस्त भारी । साबडा घरीं ॥ 

प्रिय मधुरी । भाषण करी ॥

मोठा विचारी । वर्चड करी ॥

झटून भारी । कल्याण करी ॥

आपासोयरीं। ठेवी पदरीं ॥

लाडावरी । रागावे भारी ॥

चाल 

इंग्लीश ज्ञान होतां म्हणे मी पुत्र क्षेत्र्याचा । उडवी फट्टा ब्रह्मयाचा ॥

जोतीराव फुल्यानें गाईला पुत क्षुद्राचा । मुख्य धनी पेशव्याचा ॥

जिजीबाईचा बाळ काळ झाला यवनाचा । पवाडा गातो शिवाजीचा ॥

कुळवाडी-भूषण पवाडा गातो भोसल्याचा । छत्रपती शिवाजीचा ॥८॥

कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:

टिप्पणी पोस्ट करा